Các vụ đụng độ bắt đầu vào sáng sớm thứ Năm tại khu vực biên giới tranh chấp gần đền Ta Moan Thom, nằm giữa tỉnh Surin của Thái Lan và tỉnh Oddar Meanchey của Campuchia. Dưới đây là dòng thời gian chi tiết về sự leo thang nhanh chóng, dựa trên tuyên bố từ giới chức hai nước:
Xe bọc thép của Quân đội Hoàng gia Thái Lan tại tỉnh Chachoengsao ngày 24/7. (Ảnh: AFP)
Thái Lan báo cáo 12 người thiệt mạng, gồm 11 dân thường và một binh sĩ, cùng hơn 30 người bị thương ở các tỉnh Surin, Sisaket và Ubon Ratchathani. Cơ sở hạ tầng dân sự, bao gồm bệnh viện, trạm xăng và nhà dân, bị hư hại do pháo kích của Campuchia. Bộ Văn hóa Campuchia báo cáo “thiệt hại nghiêm trọng” đối với đền Preah Vihear, một Di sản Thế giới UNESCO, gọi đây là “thảm họa văn hóa và bi kịch đạo đức”. Campuchia chưa công bố số liệu chính thức về thương vong.
Khoảng 40.000 dân thường Thái Lan từ 86 ngôi làng gần biên giới đã được sơ tán, với hơn 1.600 cư dân tìm nơi trú ẩn tại Đại học Surindra Rajabhat ở tỉnh Surin. Campuchia báo cáo sơ tán học sinh và giáo viên khỏi các khu vực bị ảnh hưởng nhưng chưa cung cấp con số cụ thể.
Vị trí đền Ta Moan Thom và các đền tranh chấp giữa Campuchia và Thái Lan. (Đồ họa: CNA)
Tranh chấp biên giới Thái Lan - Campuchia bắt nguồn từ Hiệp ước Pháp-Siam năm 1904, với các đường biên mơ hồ được vẽ từ thời Pháp thuộc. Đền Preah Vihear thế kỷ 11, được Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) trao cho Campuchia vào năm 1962 và được tái xác nhận vào năm 2013, là một điểm nóng thường xuyên. Đền Ta Moan Thom, nằm trong khu vực biên giới chưa được phân định rõ ràng, cũng bị cả hai nước tuyên bố chủ quyền, làm gia tăng căng thẳng dân tộc chủ nghĩa. Các cuộc đụng độ từ năm 2008 đến 2011 đã khiến ít nhất 34 người thiệt mạng và hàng nghìn người phải di tản.
Gần đây, căng thẳng leo thang sau một vụ đụng độ ngày 28/5/2025 khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng, tiếp theo là sự kiện ngày 23/7 khi một binh sĩ Thái Lan bị mất chân do mìn, mà Thái Lan cáo buộc là do Campuchia gài gần đây. Cả hai nước đã hạ cấp quan hệ ngoại giao, triệu hồi đại sứ và trục xuất các nhà ngoại giao.
Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã gửi thư đến Liên Hợp Quốc, yêu cầu Hội đồng Bảo an họp khẩn để giải quyết căng thẳng song phương, cáo buộc Thái Lan thực hiện “các cuộc tấn công không được khiêu khích, có chủ ý và được lên kế hoạch trước”. Quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai khẳng định các cuộc tấn công của Campuchia vào mục tiêu dân sự buộc Thái Lan phải tự vệ và kêu gọi ngừng bắn trước khi đàm phán.
Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, hiện là chủ tịch ASEAN, bày tỏ lo ngại và đề nghị làm trung gian hòa giải, lưu ý rằng cả hai bên đã phát đi “tín hiệu tích cực”. Trung Quốc, Philippines, Việt Nam và các cường quốc khu vực khác kêu gọi kiềm chế và đối thoại. Tổng thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres bày tỏ lo ngại về thương vong dân sự và kêu gọi giảm căng thẳng.
Sự leo thang nhanh chóng, với việc sử dụng chưa từng có tiêm kích F-16, đánh dấu cuộc xung đột đẫm máu nhất kể từ năm 2011. Các nhà phân tích cho rằng áp lực chính trị trong nước có thể đang làm trầm trọng thêm xung đột. Tại Thái Lan, việc Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra bị đình chỉ sau một cuộc trò chuyện bị rò rỉ với cựu lãnh đạo Campuchia Hun Sen đã làm suy yếu chính phủ, có thể thúc đẩy hành động quân sự. Tại Campuchia, những phát ngôn mang tính kích động của ông Hun Sen có thể nhằm củng cố sự ủng hộ dân tộc chủ nghĩa cho con trai ông, Thủ tướng Hun Manet.
Cộng đồng quốc tế, đặc biệt là ASEAN và Liên Hợp Quốc, đang đối mặt với bài kiểm tra quan trọng trong việc ngăn chặn leo thang thêm. Đơn kháng cáo của Campuchia lên ICJ, bị Thái Lan bác bỏ để ưu tiên đàm phán song phương, có thể làm phức tạp nỗ lực ngoại giao. Khi cả hai quốc gia tăng cường hiện diện quân sự, nguy cơ xung đột lan rộng đang đe dọa sự ổn định khu vực.
Tác giả: Hồng Nhung
