Tại các khu chợ sầm uất như An Đông hay Saigon Square ở TP.HCM, hàng nhái, hàng giả từ lâu đã trở thành một phần quen thuộc trong đời sống mua sắm của người dân. Những chiếc túi xách nhái Gucci, đôi giày giả Nike hay khăn choàng mang logo LV với giá rẻ bất ngờ đáp ứng nhu cầu của tầng lớp trung lưu và bình dân, những người khao khát sở hữu sản phẩm mang phong cách thương hiệu nhưng không đủ khả năng chi trả cho hàng chính hãng. Tuy nhiên, thực trạng này không chỉ là câu chuyện kinh tế mà còn là bài toán xã hội phức tạp, đòi hỏi cách tiếp cận toàn diện thay vì những mệnh lệnh hành chính nóng vội.
Những sản phẩm hàng giả được làm nhái và tuồn ra thị trường. (Ảnh: vtv)
Hàng nhái, hàng giả tại các khu chợ lớn như An Đông hay Saigon Square không chỉ đơn thuần là sản phẩm của các tiểu thương nhỏ lẻ. Chúng gắn liền với một chuỗi cung ứng phức tạp, từ nhập lậu qua biên giới đến phân phối nội địa. Theo Tổng cục Hải quan Việt Nam, hàng năm, hàng triệu sản phẩm không rõ nguồn gốc từ Trung Quốc, Thái Lan, Campuchia tràn vào Việt Nam qua các đường dây tinh vi. Các đợt truy quét tại các điểm bán lẻ như chợ hay trung tâm thương mại, dù cần thiết, mới chỉ chạm đến phần ngọn của vấn đề.
Việc kiểm soát hàng nhái tại cửa khẩu và các kênh nhập khẩu vẫn còn nhiều lỗ hổng. Nếu không giải quyết triệt để nguồn cung nhập lậu, các biện pháp truy quét tại chợ chỉ mang tính tạm thời, thậm chí có nguy cơ đẩy hoạt động này vào "chợ đen", nơi khó kiểm soát hơn. Một tiểu thương tại chợ An Đông chia sẻ: "Hàng tồn kho không có hóa đơn, giờ thanh tra vào, tịch thu hết thì lấy gì mưu sinh? Nhưng hàng này từ đâu ra, tụi chị chỉ là người bán cuối cùng thôi."
Sự tồn tại của hàng nhái phản ánh một hiện tượng kinh tế - xã hội tất yếu ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Từ những năm 1980, chủ nghĩa tiêu dùng bắt đầu len lỏi vào đời sống người Việt, và đến đầu thế kỷ 21, nó bùng nổ mạnh mẽ, thúc đẩy khát vọng sở hữu các sản phẩm mang thương hiệu nổi tiếng. Tuy nhiên, với thu nhập bình quân đầu người khoảng 4.300 USD/năm (theo Ngân hàng Thế giới, 2024), việc chi hàng triệu đồng cho một chiếc túi xách chính hãng là điều xa xỉ với nhiều người. Hàng nhái, với mẫu mã tương tự và giá cả phải chăng, trở thành giải pháp hợp lý cho bài toán cân bằng giữa mong muốn và khả năng chi trả.
Thói quen tiêu dùng hàng nhái đã hình thành hàng chục năm, được "mắt nhắm mắt mở" chấp nhận trong một thị trường quen thuộc. Đây không chỉ là lựa chọn của người tiêu dùng mà còn là cách để hàng nghìn tiểu thương tại các khu chợ kiếm sống. Họ không cố tình phạm luật khi kinh doanh hàng nhái, mà đơn giản là đáp ứng nhu cầu thị trường trong điều kiện cạnh tranh khốc liệt, nơi giá rẻ là yếu tố sống còn.
Các chính sách truy quét hàng giả và yêu cầu minh bạch hóa đơn, chứng từ, như chuyển đổi từ thuế khoán sang thuế kê khai đối với các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm, là cần thiết để đảm bảo công bằng thị trường và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, cách triển khai đột ngột đang đẩy nhiều tiểu thương vào thế khó. Hàng loạt gian hàng tại An Đông và Saigon Square phải đóng cửa, không chỉ vì sợ thanh tra hàng hóa mà còn vì gánh nặng thủ tục thuế và chi phí tuân thủ pháp lý.
Đợt kiểm tra và thu giữ số lượng lớn hàng nhái tại Saigon Square. (Ảnh: Tin nhanh chứng khoán)
Khi hàng hóa bị tịch thu, sạp hàng đóng cửa, nguồn thu nhập của hàng nghìn gia đình bị đe dọa. Một tiểu thương tại Saigon Square cho biết: "Chuyển sang bán hàng chính hãng thì lấy đâu ra vốn? Một lô hàng chính hãng nhập về, cộng thuế và chi phí, làm sao cạnh tranh nổi với hàng nhái giá rẻ?" Vấn đề không chỉ dừng ở việc thực thi pháp luật mà còn là bài toán mưu sinh của những người lao động bình thường.
Tầng 2 Trung tâm thương mại An Đông nhiều sạp đóng cửa nhiều ngày. (Ảnh: Plo.vn)
Để giải quyết vấn đề hàng nhái, cần một lộ trình dài hơi, thay vì các biện pháp hành chính nóng vội. Trước mắt, nhà quản lý cần làm rõ các vấn đề như: Hàng tồn kho có bị truy xuất nguồn gốc và tịch thu? Tiểu thương có bao nhiêu thời gian để chuẩn bị hóa đơn, chứng từ và thiết bị ghi nhận doanh thu? Đầu mối nào sẽ hỗ trợ họ về thủ tục pháp lý? Những câu trả lời rõ ràng sẽ giúp tái lập cầu nối giữa cơ quan chức năng và tiểu thương, đồng thời giảm thiểu rủi ro cho các hoạt động mua bán.
Về lâu dài, Nhà nước cần phối hợp với các doanh nghiệp nội địa để cung cấp nguồn hàng hợp pháp, giá cả phải chăng, thay thế cho hàng nhái. Đồng thời, tăng cường kiểm soát tại các cửa khẩu để chặn nguồn hàng nhập lậu từ gốc. Chẳng hạn, các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp may mặc, da giày trong nước phát triển sản phẩm giá rẻ, chất lượng tốt có thể giúp tiểu thương chuyển đổi mô hình kinh doanh mà vẫn đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Song song đó, giáo dục về quyền sở hữu trí tuệ và rủi ro từ hàng giả cần được đẩy mạnh để thay đổi thói quen tiêu dùng.
Chợ An Đông, Saigon Square và nhiều khu chợ khác không chỉ là nơi mua bán mà còn là biểu tượng của sự sống động trong nền kinh tế Việt Nam. Bảo vệ giá trị của những khu chợ này, đồng thời hướng tới một thị trường minh bạch, công bằng, là trách nhiệm không thể tách rời. Một chiếc áo nhái Gucci hay khăn giả LV có thể chỉ mới được sản xuất tuần trước bên kia biên giới, nhưng thói quen tiêu dùng hàng nhái đã ăn sâu vào tâm trí người Việt hàng chục năm qua. Xóa bỏ nó đòi hỏi sự kiên nhẫn, lộ trình phù hợp và cách tiếp cận toàn diện, thay vì những mệnh lệnh hành chính thiếu cân nhắc. Chỉ khi cân bằng được giữa thực thi pháp luật, bảo vệ người tiêu dùng và hỗ trợ tiểu thương, vấn đề hàng nhái mới có thể được giải quyết bền vững.
Tác giả: Hồng Nhung
Nguồn tin: vnexpress.net
