Tại TP Hồ Chí Minh, chợ Kim Biên, được mệnh danh là “vựa hóa chất” lớn nhất miền Nam, đang là tâm điểm của mối lo ngại về buôn bán hóa chất độc hại. Từ dung môi công nghiệp đến chất độc chết người như xyanua, các hóa chất được bày bán công khai, thường không nhãn mác hay cảnh báo an toàn. Trong bối cảnh Quốc hội thảo luận dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi, thực trạng tại Kim Biên cho thấy sự cấp bách của việc siết chặt quản lý.
Nằm trên đường Vạn Tượng, quận 5, chợ Kim Biên có hàng chục sạp hàng kinh doanh hóa chất công nghiệp, phụ gia thực phẩm và hương liệu. Các chất độc hại như axit sulfuric, brom hay xyanua được sang chiết vào chai nhựa, can hoặc túi nylon, phần lớn không có nhãn mác, thành phần hay cảnh báo nguy hiểm. Đáng lo ngại, việc mua bán không yêu cầu giấy tờ chứng minh mục đích sử dụng, khiến hóa chất dễ rơi vào tay những người sử dụng sai mục đích.\
Phụ liệu dùng để pha nước hoa "nhái" các thương hiệu lớn trên thị trường. (Ảnh vtv)
Một cuộc điều tra bí mật đã phơi bày sự dễ dãi trong giao dịch. Tại một sạp hàng, chị Y., chủ sạp, nhiệt tình giới thiệu: “Muốn mua gì cũng có, từ chất tẩy rửa, nguyên liệu mỹ phẩm đến phụ gia thực phẩm. Mua lẻ hay sỉ đều được, không cần giấy tờ, chỉ cần nói dùng vào việc gì là tôi bán đúng loại.” Khi được hỏi về xyanua – một chất độc bị hạn chế nghiêm ngặt – chị Y. hạ giọng: “Có, nhưng chỉ bán cho khách quen. Hàng này ít người hỏi, nhưng cần là có ngay.”
Với tiểu thương, buôn bán hóa chất là “cơm áo gạo tiền”. Bà H., chủ một sạp hàng, chia sẻ: “Khách muốn gì tôi bán nấy, từ vài lạng bột tạo mùi đến cả can axit. Ai mua cũng được, miễn trả tiền. Yêu cầu giấy tờ thì mất khách.” Anh T., một tiểu thương khác, thừa nhận: “Hóa chất như xyanua giờ bán cẩn thận hơn vì công an kiểm tra gắt, nhưng khách quen vẫn mua được, chỉ cần đặt trước.”
Nhu cầu về hóa chất giá rẻ, không cần thủ tục đã nuôi dưỡng hoạt động tại Kim Biên. Anh N., chủ một cơ sở sản xuất nước rửa chén nhỏ lẻ, cho biết: “Tôi mua ở đây vì giá rẻ, tiện, không cần thủ tục như mua ở công ty. Nhưng đúng là đôi khi hàng lỗi, sản phẩm pha ra kém chất lượng.” Tương tự, anh P., một thợ xi mạ, nói: “Tôi mua axit ở đây để tẩy rỉ sét, giá rẻ hơn chỗ khác, không cần giấy phép, nhanh gọn.”
Không chỉ hóa chất công nghiệp, phụ gia thực phẩm và hương liệu cũng được sử dụng tràn lan. Ông L., một người bán hương liệu, tiết lộ: “Chỉ vài giọt phụ gia là nước lèo bún bò thơm như hầm cả ngày, trà chanh thì chua ngọt chuẩn vị. Khách chủ yếu là quán ăn, họ mua vì rẻ và tiện.” Khi được hỏi về nguy cơ sức khỏe, ông L. thờ ơ: “Ai cũng dùng, có thấy ai kêu ca đâu.”
Theo ghi nhận, chỉ với 10 gram hóa chất, người mua có thể pha được 25-30 lít dung dịch rửa chén có màu và mùi tùy chọn. Loại “cao cấp” này được quảng cáo là “không ăn da tay” với giá 120 triệu đồng, nhưng nguồn gốc thường không rõ ràng.
Việc buôn bán hóa chất không chỉ diễn ra tại chợ mà còn qua các kênh trực tuyến, từ nhóm mạng xã hội đến sàn thương mại điện tử. Xyanua và các chất độc hại khác được rao bán công khai, tận dụng sự ẩn danh của internet, khiến việc kiểm soát càng thêm khó khăn. Nhiều vụ án hình sự nghiêm trọng gần đây đã liên quan đến các hóa chất mua từ những nguồn này.
Chợ Kim Biên là minh chứng rõ nét cho những lỗ hổng trong quản lý hóa chất tại Việt Nam. Việc buôn bán hóa chất độc hại không kiểm soát không chỉ đe dọa sức khỏe cộng đồng mà còn gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng an ninh xã hội. Ngày 8/5/2025, tại phiên thảo luận về dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi, các đại biểu Quốc hội đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường quản lý.
Mua bán hóa chất tràn lan trên mạng xã hội. (Ảnh vtv)
Bà Nguyễn Thị Thu Nguyệt, đại biểu tỉnh Đắk Lắk, cho rằng: “Nhiều người phụ trách an toàn hóa chất có chuyên môn nhưng thiếu thẩm quyền xử lý. Tổ chức, cá nhân hoạt động hóa chất cần có nhân sự chịu trách nhiệm với trình độ và quyền hạn phù hợp.” Bà Trần Thị Khánh Thu, đại biểu tỉnh Thái Bình, chỉ ra rằng Nghị định 113/2017 yêu cầu phiếu kiểm soát khi mua bán xyanua, nhưng không quy định điều kiện cụ thể cho người mua, dẫn đến tình trạng buôn bán tràn lan.
Chỉ với 10gram hóa chất có thể pha ra 25-30 lít dung dịch rửa chén màu, mùi tùy chọn, theo người bán đây là loại cao cấp, cam kết không ăn da tay với giá 120.000.000 đồng. (Ảnh vtv)
Bà Nguyễn Thị Lan Anh, đại biểu tỉnh Lào Cai, đề nghị luật cần quy định rõ các hành vi bị cấm và chế tài xử phạt đối với quảng cáo sai sự thật về hóa chất, đặc biệt trên mạng xã hội. Bà nhấn mạnh: “Nhiều người dân sử dụng hóa chất theo quảng cáo mà không hiểu rõ bản chất, gây nguy hại sức khỏe.” Ông Thạch Phước Bình, đại biểu tỉnh Trà Vinh, cảnh báo về việc lợi dụng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử để bán hóa chất nguy hiểm, bao gồm tiền chất ma túy và chất dễ cháy nổ. Ông đề xuất cấm các hành vi này trong luật.
Với biệt danh “chợ tử thần”, Kim Biên phản ánh những thách thức lớn trong quản lý hóa chất tại Việt Nam. Dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi, với các quy định tiến bộ, mang đến hy vọng về một thị trường được kiểm soát chặt chẽ, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy phát triển bền vững ngành hóa chất.
Tuy nhiên, để luật thực sự hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, nâng cao nhận thức của tiểu thương và người tiêu dùng, đồng thời đầu tư vào công nghệ giám sát. Các chuyên gia kỳ vọng luật mới sẽ tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm vi phạm và hỗ trợ tiểu thương tuân thủ quy định. Chợ Kim Biên, dù chỉ là một ví dụ, là lời cảnh báo rằng nếu không hành động quyết liệt, việc buôn bán hóa chất độc hại sẽ tiếp tục đe dọa cuộc sống và môi trường.
Tác giả: Hồng Nhung
Nguồn tin: vtv.vn
