Kính thưa Ban Tổ chức,
Kính thưa quý đại biểu, quý đồng nghiệp,
Sinh thời, Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác từng viết:
"Cái đạo làm thuốc là một nhân thuật, giữ lòng nhân không quên, cứu sống người làm gốc."
Đó không chỉ là lời răn sâu sắc về y đức, mà còn là kim chỉ nam cho mọi hành động của những người làm y học cổ truyền, dù ở bất kỳ thời đại nào. Trong thời đại cách mạng công nghệ 4.0, lời dạy đó càng nhắc nhở chúng ta: Bảo tồn Y học cổ truyền không chỉ là giữ gìn một di sản, mà còn là gìn giữ một nền y đạo giàu tính nhân văn.
1. Y học cổ truyền – Tài sản trí tuệ và bản sắc dân tộc
Y học cổ truyền (YHCT) Việt Nam được hình thành và phát triển qua hàng nghìn năm, gắn liền với truyền thống trị bệnh bằng thảo dược, chăm cứu, dưỡng sinh và các bài thuốc gia truyền. Không chỉ là một phương thức điều trị bệnh, YHCT còn là triết lý sống hài hòa giữa con người với tự nhiên, giữa thân – tâm – trí.
Trong một thế giới hiện đại và toàn cầu hóa, YHCT không chỉ mang giá trị y học mà còn là bản sắc văn hóa, là tài sản trí tuệ cần được bảo tồn như bất kỳ di sản dân tộc nào khác.
2. Những thách thức trong thời đại số
Tuy nhiên, YHCT cũng đang đứng trước không ít thách thức:
Nguy cơ mai một tri thức truyền thống do lối truyền dạy chủ yếu mang tính cá nhân, gia truyền ,ít được hệ thống hóa khoa học.
Thiếu cơ sở dữ liệu số hóa khiến việc nghiên cứu , kiểm chứng, ứng dụng còn hạn chế so với yêu cầu phát triển khoa học hiện nay.
Sự cạnh tranh gay gắt của y học hiện đại và tâm lý sính ngoại khiến một bộ phận người dân thờ ơ hoặc hiểu sai về YHCT.
Tình trạng làm giả, thổi phồng, quảng cáo sai sự thật các sản phẩm đông y trên môi trường mạng, gây mất niềm tin trong cộng đồng.
3. Thời đại số – Cơ hội mới cho Y học cổ truyền
Trái với quan niệm cho rằng YHCT là “lạc hậu”, “cổ xưa”, chính công nghệ số lại mở ra những cơ hội chưa từng có để YHCT chuyển mình mạnh mẽ:
Số hóa và xây dựng cơ sở dữ liệu về YHCT: Việc mã hóa, số hóa các bài thuốc, cây dược liệu, phương pháp điều trị sẽ giúp lưu trữ, phân tích và phổ cập tri thức một cách hệ thống.
Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong hỗ trợ chẩn đoán, cá nhân hóa điều trị dựa trên thể trạng theo nguyên lý YHCT.
Nền tảng y tế từ xa (telemedicine) kết hợp YHCT và YHHĐ có thể giúp mở rộng khả năng tiếp cận chăm sóc sức khỏe, nhất là tại vùng sâu vùng xa.
Thương mại điện tử và truy xuất nguồn gốc dược liệu bằng blockchain giúp minh bạch hóa chất lượng, nâng cao niềm tin của người tiêu dùng vào dược liệu YHCT.
4. Thực trạng số hóa Y học cổ truyền ở Việt Nam
Tại Việt Nam, công cuộc số hóa YHCT bước đầu đã được triển khai với nhiều tín hiệu tích cực:
Bộ Y tế đã phê duyệt Đề án phát triển Y học cổ truyền và kết hợp Y học hiện đại đến năm 2030, trong đó xác định rõ định hướng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong lĩnh vực YHCT.
Trung tâm dữ liệu quốc gia về dược liệu và bài thuốc cổ truyền đang được xây dựng với mục tiêu mã hóa, số hóa hàng ngàn bài thuốc, vị thuốc và phương pháp điều trị cổ truyền.
Một số bệnh viện tuyến trung ương và tỉnh như Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương, Viện y dược học dân tộc TP.HCM,… đã ứng dụng hồ sơ bệnh án điện tử kết hợp YHCT – YHHĐ, số hóa quy trình điều trị châm cứ, thủy châm, phục hồi chức năng.
Các trường đại học và học viện YHCT cũng đang tích cực số hóa tài liệu, đưa công nghệ vào giảng dạy và nghiên cứu.
Trong lĩnh vực dược liệu một số doanh nghiệp đã áp dụng công nghệ số blockchain, mã QR truy xuất nguồn gốc cây thuốc như đương quy, hà thủ , sâm Ngọc Linh….
Đồng thời, các nền tảng ứng dụng chăm sóc sức khỏe thông minh hiện đang đã tích hợp tư vấn theo nguyên lý YHCT như phân tích thể trạng, thực đơn dưỡng sinh, bài tập thiền, xoa bóp…..
Những bước tiến này cho thấy tiềm năng và quyết tâm của Việt Nam trong việc đưa YHCT hòa nhịp với chuyển đổi số quốc gia.
5. Định hướng bảo tồn và phát triển Y học cổ truyền trong thời đại số
Để phát huy tiềm năng trên, cần có giải pháp đồng bộ và bền vững:
Xây dựng cơ sở dữ liệu YHCT quốc gia, chuẩn hóa thông tin về bài thuốc, dược liệu, chẩn trị theo nguyên tắc khoa học – công nghệ.
Đẩy mạnh nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng, liên kết giữa YHCT với YHHĐ nhằm tạo ra bằng chứng khoa học cho hiệu quả điều trị.
Đào tạo nguồn nhân lực YHCT “số hóa”, kết hợp kiến thức truyền thống với kỹ năng công nghệ hiện đại.
Quản lý chặt chẽ hoạt động quảng cáo và kinh doanh YHCT trực tuyến, ngăn chặn tình trạng lạm dụng hoặc làm giả.
Tăng cường hợp tác quốc tế, đặc biệt với các quốc gia có nền YHCT phát triển và số hóa mạnh như Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ…
6. Kết luận
Bảo tồn và phát triển Y học cổ truyền trong thời đại số không phải là giữ khư khư cái cũ, mà là tiếp nhận có chọn lọc, vận dụng công nghệ để làm sống lại tinh hoa truyền thống. Nếu biết tận dụng sức mạnh của thời đại số, YHCT hoàn toàn có thể phát triển song hành cùng YHHĐ, góp phần xây dựng một nền y tế toàn diện, nhân văn và bền vững.
Và như lời Bác Hồ kính yêu từng căn dặn trong thư gửi Hội nghị Cán bộ Y tế năm 1955:
“Lương y phải như từ mẫu.”
Người thầy thuốc Y học cổ truyền trong thời đại số hôm nay càng cần phải hội đủ hai phẩm chất: tinh thông y thuật và am hiểu công nghệ, nhưng trên hết vẫn là cái tâm của người cứu người. Nếu làm được điều đó, chúng ta không chỉ bảo tồn mà còn thổi hồn mới cho YHCT, để xứng đáng là một phần không thể thiếu trong hệ thống y tế hiện đại, phục vụ tốt hơn cho sức khỏe nhân dân.
Thông tin liên hệ: Lương y Phùng Khắc Truật – Nhà thuốc gia truyền Phú An Đường
Địa chỉ: Thôn Phương Khê, xã Cổ Đô, TP Hà Nội.
SĐT: 0904646641.
Tác giả: Nguyễn Tùng
